بنده خوب خدا
قرآن کریم دو شاخصه اصلی را برای بنده خوب خدا می شمارد و آن ایمان و عمل صالح است. در این راستا چون ایمان و عمل صالح هر دو به علم نیاز دارند، می توان گفت شاخصه های اصلی بنده خوب خدا علم و ایمان و عمل صالح است. الذین آمنوا و عملوا الصالحات طوبی لهم و حسن مآب. رعد 29
خصوصیات بنده واقعى خداى تبارک و تعالى در آیات و روایات:
1
- شناخت خدا: امام رضا(ع) مىفرمایند: «اول عباده الله معرفته...؛ اولین مرتبه عبادت خدا معرفت و شناخت خدا مىباشد» بنابراین یک بنده واقعى اول باید شناخت خدا پیدا کند. (برای آگاهی بیشتر ر.ک: توحید، استاد مطهری.)
2- ایمان به خدا: از شناخت بالاتر و با ارزشتر ایمان به خدا مىباشد امام على(ع) مىفرمایند: «الایمان شجره اصلها الیقین... ؛ایمان درختى است که ریشه آن یقین است». پس بر حسب این روایت ریشه ایمان همان یقین قلبى است نه صرف اعتقاد و شناختى که در معرض رد واثبات است و در روایتى دیگر امام رضا(ع) مىفرمایند: «لا عباده الا بیقین؛ عبادتى نیست مگر با یقین». پس اصل شجره ایمان یقین است و یقین قوام بخش عبادت واقعى است در نتیجه ایمان به خدا عبادت واقعى را محقق مىسازد بنابراین بنده واقعى خدا باید علاوه بر شناخت خداایمان به خدا هم داشته باشد این نکته قابل ذکر است که مهمترین چیزى که ایمان را در قلب پا برجا و مستحکم مىکند ورع است که در کلام امام صادق(ع) آمده: «سئل الصادق(ع) ما الذى یثبت الایمان» قال: الذى یثبته فیه الورع والذى یخرجه منه الطمع؛ از حضرت سؤال شد چه چیزى ایمان را در قلب تثبیت مىکند؟ فرموند: چیزى که ایمان را در قلب تثبیت مىکند ورع (اجتناب از معاصى و شبهات حرام) مىباشد و چیزى که ایمان را از قلب خارج مىکند طمع (نسبت به گناهان و انجام معاصى) مىباشد».
3- شناخت دستورات خدا: شناخت دستورات خدا بعد از شناخت و ایمان به خدا شناخت فرستادگان الهى را نیز مىطلبد زیرا اول باید آنها را بشناسیم تا بعد به رسالت آنها پى ببریم و در زمان غیبت امام معصوم(ع) به شأن و رسالت علما و فقهاى عظام واقف گردیم که در این باب ازجهت نظرى و بحثهاى کلامى و اعتقادى باید به بحث نبوت و امامت رجوع کرد ولى از جهت صرف شناخت دستورات عملى کافى است که به رسالههاى عملیه مجتهدین کرام رجوع شود بنابراین بارجوع به رساله مىتوان واجب و حرام الهى را شناخت تا این ویژگى دیگر بنده واقعىخدا تحقق یابد.
4- ترجیح دستورات خدا: دستورات خدا را باید بر دستورات نفس شیطان و هر چیز دیگرى در عمل ترجیح داد امام سجاد(ع) مىفرمایند: «من عمل بما افترض الله علیه فهو من اعبد الناس»؛ هر کس به آنچه خدا بر او واجب کرده عمل کند از عابدترین مردم مىباشد».
امام على(ع) مىفرمایند: «لا عباده کاداء الفرائض»؛ هیچ عبادتى مثل انجام واجبات نیست». بنابراین انجام واجبات و ترک محرمات بر هر چیزى ترجیح دارد و نشانه دیگرى از بندگى واقعى خدا مىباشد.
5- استقامت در بندگى: بندگى خدا مادام العمرى و همیشگى است خداوند تبارک و تعالى به پیامبر اکرم(ص) در قرآن چنین خطاب مىکند: «فاعبده واصطر لعبادته...؛ او را عبادت کن و در راه پرستش او شکیبا باش». (مریم، آیه 65).
خستگى و عبادت و بندگى مقطعى از ساحت بنده واقعى خدا بدور است حضرت على(ع) مىفرمایند: «دوام العباده برهان الظفر بالسعاده؛ عبادت دوام دار و همیشگى دلیل قاطع ظفر و دستیابى به سعادت و خوشبختى است» (الغرر والدرر، باب العباده، ص 24 و 318).
این نکته درخور یادآورى است که مراد از عبادت فقط نماز و روزه نیست بلکه یعنى طاعت و فرمانبردارى از دستورات خدا که در مرحله اول فعل و انجام واجبات و ترک محرمات است زیرا مولا على(ع) مىفرمایند: «غایه العباده الطاعه؛ نهایت عبادت طاعت است». (همان، 30). بنابراین بندگى و سرسپردگى دائم نسبت به خداى تعالى از ویژگىهاى مهم بنده واقعى خدا مىباشد.
6- بندگى با آزادگى: بنده واقعى خدا باید به حدى برسد که فقط لذت و محبت و عشق او را به بندگى وادارد از شوق بهشت و ترس جهنم آزاد باشد.
امام صادق(ع) مىفرمایند: «ان العباد ثلاثه: قوم عبدوا الله عزوجل خوفافتلک عباده العبید و قوم عبدوالله تبارک و تعالى طلب الثواب فتلک عباده الاجراء و قوم عبدوا الله عز و جل حبا له فتلک عباده الاحرار و هى افضل العباده؛ بندگان سه گونهاند:
1- گروهى از روى ترس (از جهنم و عذاب الهى) خداى عز وجل را عبادت مىکنند که این عبادت از آن بردگان مىباشد.
2- گروهى با دلخواهان ثواب (و دریافت پاداش و بهشت) خداى تبارک و تعالى را عبادت مىکنند که این عبادت ازآن مزدبگیران مىباشد.
3- گروهى به خاطر حب وعشق (حقتعالى) خداى عزوجل را عبادت مىکنند که این عبادت، بهره آزادگان (و وارستگان از بند غیرعشق) مىباشد و همین عبادت هم برترین عبادتها مىباشد». (میزانالحکمه، ج 6، ص 17، روایت 11346).
تذکر: وصول به این قسم اخیر عبادت، سالهاى دراز و پیاپى را مىطلبد البته اگر انسان استقامت در بندگى داشته باشد به مرور زمان شمهاى از آن حال را در خود مىیابد. در این قسم اخیر نه تنها عبادت از ریا و عجب خالص است بلکه از ترس جهنم و اراده ثواب هم خالص است آزاد از هر قید غیرخدایى است.
7- چشم به کرم خدا نه عمل خود: بنده واقعى خدا همیشه خود را مقصر مىبیند و عمل خود را به هیچ مىانگارد براى عمل خود قدرى قائل نیست و پیوسته چشم به کرم کریم دوخته نه از غرور عمل باد در پوست انداخته امام صادق(ع) مىفرمایند: «علیک بالجدولا تخرجن نفسک من حد التقصیر فى عباده الله تعالى و طاعته، فان الله تعالى لایعبد حق عبادته؛ بر تو باد کوشیدن (و جد و جهد در عبادت) و نفس تو از حد تقصیر در عبادت و طاعت خداى تعالى خارج نشود (و خویش را مقصر بداند) زیرا خداوند تعالى آن گونه که شایسته پرستش است عبادت نمىشود». (همان، ص 25، روایت 11407).
اینها پارهاى از خصوصیات مهم بنده واقعى خدا مىباشد که فقط با عمل دقیق به آن مىتوان بنده واقعى حضرت دوست شد.
ویژگى مؤمنان را مىتوان در دو ساحت فردى و اجتماعى ذیل شمارش کرد: 1- فردى: 1-1- توکل بر خدا (انفال/2) 2-1- هنگام یاد خدا قلبشان ترسان و لرزان (انفال/2، توبه/51) 3-1- محافظت بر اداء فرایض خصوصاً نماز (مؤمنون/9) 4-1- عفت و پاکدامنى (مؤمنون/5) 5-1- خشوع در نماز (مؤمنون/2) 6-1- رویگردانى از امور لغو و بیهوده (مؤمنون/3) 7-1- افزایش ایمان هنگام شنیدن آیات الهى (انفال/2) 2- اجتماعى 1-2- امر به معروف و نهى از منکر (توبه/71، آل عمران/114) 2-2- تأمین حوائج مادى دیگران (توبه/71، انفال/3) 3-2- تعاون و همیارى با برادران ایمانى (توبه/71) 4-2- تواضع با مردم (فرقان/63) 5-2- پیشى گرفتن در انجام امور خیر (مؤمنون/59) 6-2- عدم طرح دوستى با کافران (مجادله/22) 7-2- کوشش در امانتدارى (مؤمنون/8) 8-2- وفاى به تعهدها و قراردادها (مؤمنون/8) 9-2- اطاعت از رسول خدا(ص) (انفال/1) امام صادق(ع) در یک روایت 8 ویژگى براى مؤمن ذکر فرمودهاند: 1- به هنگام شداید و سختىها سنگین و آرام، 2- در برابر گرفتاریها و آزمونهاى ناخوشآیند دنیا بردبار، 3- به هنگام وسعت روزى و آسایش سپاسگذار و شاکر، 4- به همان اندازه از روزى که خداوند متعال به او ارزانى داشته قانع و راضى، 5- به دشمنان ستم و تجاوز ننماید، 6- بارش را به دوش دوستان نیفکند و یا آنکه به خاطر عوالم دوستى بار گناه آنان را به دوش نکشد، 7- بدنش در طاعت از خداوند و خدمت به خلق، در رنج و سختى است، 8- مردم از ناحیه او در آسایش و آرامش خاطرند، در پایان فرمود: علم یار و همدم مؤمن، حلم و بردبارى وزیر، راهبر و مشاور او، عقل و خرد فرمانرواى اعمال او. رفق و مدارا برادر و بازوى او و احسان و نیکوکارى پدر دلسوز و مهربان اوست. (سفینة البحار، ج 1، ص 37) به هر روى مؤمن حقیقى عالَمى بى منتهاست. {Sالحذر اى مؤمنان کآن در شماست# در شما بس عالم بى منتهاستS} {Sجمله هفتاد و دو ملت در تو است# وه که روزى آن بر آرد از تو دستS} (مثنوى/1/3287 - 3288) براى آشنایى بیشتر با صفات و ویژگىهاى عملى مؤمنان خطبه همام در نهج البلاغة را مطالعه فرمایید.
